25 maja, podczas uroczystości w Teatrze Polskim w Warszawie, Breyten Breytenbach odebrał Międzynarodową Nagrodę Literacką im. Zbigniewa Herberta 2017. Pochodzący z Republiki Południowej Afryki poeta, prozaik, eseista, autor sztuk teatralnych oraz malarz otrzymał statuetkę oraz czek o wartości 50 tysięcy dolarów, ufundowany przez Fundację PZU – Partnera Strategicznego tegorocznej edycji Nagrody. Wręczana od 2013 r. Nagroda jest wyróżnieniem na polu literatury światowej, przyznawanym przez Jury, w skład którego wchodzą poeci, eseiści, tłumacze i wydawcy z Europy oraz Stanów Zjednoczonych.
Międzynarodowa Nagroda Literacka im. Zbigniewa Herberta to wyróżnienie na polu literatury światowej – przede wszystkim w dziedzinie poezji, przyznawane za wybitne dokonania artystyczne i intelektualne, nawiązujące do idei, które przyświecały twórczości Zbigniewa Herberta: niezależności, umiłowania wolności, oporu wobec kłamstwa, nierówności i przemocy. Dla wielu pokoleń Polaków to właśnie wiersze autora „Raportu z oblężonego Miasta” były i są moralnym drogowskazem i źródłem nadziei.
„Breyten Breytenbach to twórca, którego biografia jest przykładem jak życie i praca artysty pozostają nierozerwalnie złączone” – podkreśliła Katarzyna Herbert, wdowa po Poecie i Przewodnicząca Rady Fundacji im. Zbigniewa Herberta. „Powszechnie wiadomo, że pozostać wiernym swoim ideałom to wyzwanie niełatwe, ale tegoroczny Laureat niezłomną postawą swojego życia udowodnił, że warto być wiernym sobie” – dodała Katarzyna Herbert.
Laureata Nagrody wskazało międzynarodowe jury, w skład którego weszli poeci, eseiści, tłumacze i wydawcy: Jurij Andruchowycz (Ukraina), Edward Hirsch (USA), Michael Krüger (Niemcy), Jarosław Mikołajewski (Polska) oraz Mercedes Monmany (Hiszpania). W imieniu Jury laudację na cześć Breytena Breytenbacha wygłosił Jarosław Mikołajewski, poeta i publicysta.
„Międzynarodowa Nagroda Literacka imienia Zbigniewa Herberta jest wielce prestiżowym wyróżnieniem zarówno za wybitne dokonania literackie, jak również za postawę moralną twórcy, zawsze występującego w obronie słabszych i pokrzywdzonych. Nagroda ta służy również upowszechnieniu dorobku najwybitniejszego polskiego poety Zbigniewa Herberta, Jego dzieł, i Jego humanistycznego przesłania” – powiedziała dr Grażyna Melanowicz, Członek Rady Fundacji PZU.
Laureat, odbierając Nagrodę podkreślał duchową bliskość z twórczością Zbigniewa Herberta. Zwrócił również uwagę na inne wielkie nazwiska polskich twórców literatury i sztuki, których ceni i podziwia; wymienił między innymi, Brunona Schulza, Josepha Conrada, Czesława Miłosza, Witolda Gombrowicza, Wisławę Szymborską. Breyten Breytenbach podziękował Katarzynie Herbert, Fundacji oraz członkom Jury za przyznanie mu Nagrody.
W swoim wystąpieniu powiedział, że w naszym ludzkim dążeniu do tego, by „doświadczać życia i je rozumieć”, musimy traktować każdą jego chwilę „jakby była pierwszą i ostatnią”. Tłumaczył: „Oto lekcja, jaką przekazują nam nasi poetyccy przewodnicy, jak Mistrz Zbigniew Herbert: że słowo nie jest lekarstwem na nieszczęścia tego świata, nie daje na nie odpowiedzi; nie może być też odzwierciedleniem rzeczywistości, ponieważ ono jest rzeczywistością bycia tu i teraz — a więc jedyną rzeczywistością do jakiej kiedykolwiek mamy dostęp”. Breytenbach przekonywał również, iż „liczy się prawdziwa przemiana, wyzwolenie, prawdziwe ludzkie działanie w obliczu bezmiaru wieczności, poważne traktowanie przeszłości i przyszłości przy pełnej odpowiedzialności za życie”.
Obok wybranych wierszy Laureata, zgromadzeni na uroczystości Goście mieli okazję wysłuchać wybranych wierszy Zbigniewa Herberta w interpretacji Joanny Trzepiecińskiej oraz Andrzeja Seweryna.
Wieczór uświetnił muzyczny występ Włodka Pawlika, uznanego na całym świecie kompozytora i pianisty jazzowego.
Partnerami Fundacji im. Zbigniewa Herberta są: Instytut Adama Mickiewicza, Teatr Polski im. Arnolda Szyfmana w Warszawie oraz Biblioteka Narodowa. Patronami medialnymi są: Polskie Radio i TVP Kultura.
Partnerem Strategicznym Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta 2017 jest Fundacja PZU.
Breyten Breytenbach, Laureat Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta 2017
Urodzony w roku 1939, Breytenbach jest poetą, prozaikiem, eseistą, autorem sztuk teatralnych oraz malarzem; jednym z najbardziej znanych twórców wywodzących się z Republiki Południowej Afryki. Opublikował około pięćdziesięciu książek.
W latach 60. zaangażował się w ruch skierowany przeciwko apartheidowi w RPA. W roku 1975 przyjechał do tego kraju posługując się fałszywym paszportem, mając zamiar pomagać w organizacji związków zawodowych wśród czarnoskórej ludności. Został aresztowany, oskarżony o działalność terrorystyczną, skazany na dziewięć lat więzienia. Dzięki międzynarodowym protestom zwolniono go po siedmiu latach, wyjechał wtedy do Francji i przyjął francuskie obywatelstwo. Od tego czasu został laureatem wielu nagród literackich, wykładał m.in. na New York University, wystawiał obrazy w galeriach na całym świecie. Obecnie mieszka częściowo we Francji, częściowo w Republice Południowej Afryki.
Pierwszą książką poetycką Breytena Breytenbacha w języku polskim był tom „Cały czas” (1980). W 2016 roku ukazał się zbiór „Refren podróżny. Wiersze wybrane”.