15 września, podczas uroczystej gali w Teatrze Polskim w Warszawie, Durs Grünbein odebrał Międzynarodową Nagrodę Literacką im. Zbigniewa Herberta 2020. Wybitny poeta i eseista otrzymał statuetkę oraz czek o wartości 50 tysięcy dolarów. Partnerem Strategicznym Nagrody jest Fundacja PZU.
Międzynarodowa Nagroda Literacka im. Zbigniewa Herberta to wyróżnienie na polu literatury światowej przyznawane za wybitne dokonania artystyczne i intelektualne, nawiązujące do idei, które przyświecały twórczości Zbigniewa Herberta: niezależności, umiłowania wolności, oporu wobec kłamstwa, nierówności i przemocy.
Wręczana od 2013 roku Nagroda im. Zbigniewa Herberta, jedyna tego typu nagroda przyznawana w Polsce o rzeczywiście światowym zasięgu, podkreśla obecność, rolę i znaczenie literatury polskiej − i szerzej: kultury polskiej – na arenie międzynarodowej. Nagroda przyznawana jest przez Jury, w skład którego wchodzą poeci, eseiści, tłumacze i wydawcy z Europy oraz Stanów Zjednoczonych. Tegorocznego Laureata wyłonili: Jurij Andruchowycz (Ukraina), Edward Hirsch (USA), Michael Krüger (Niemcy), Mercedes Monmany (Hiszpania) oraz Tomasz Różycki (Polska).
Międzynarodową Nagrodę Literacką im. Zbigniewa Herberta wręczyli Dursowi Grünbeinowi Adam Zagajewski, członek Rady Fundacji im. Zbigniewa Herberta i Grażyna Melanowicz, członek Rady Fundacji PZU.
Durs Grünbein urodził się w 1962 r. w Dreźnie. Studiował teatrologię w Berlinie, od połowy lat 80. był wolnym strzelcem, współpracującym z redakcjami czasopism literackich. Po obaleniu berlińskiego muru i zjednoczeniu Niemiec podróżował po Europie, Azji Południowo-Wschodniej oraz Stanach Zjednoczonych. Obecnie wykłada poetykę na Akademii Sztuk Pięknych w Düsseldorfie, mieszka zaś we wschodniej części Berlina.
Debiutował tomem „Grauzone morgens” (1988), następnie opublikował blisko 20 zbiorów wierszy. Jest tłumaczem oraz autorem esejów i librett operowych. Polski czytelnik może poznać jego twórczość dzięki tomowi „Mizantrop na Capri. Historie. Wiersze” (przeł. Andrzej Kopacki) oraz zbiorowi esejów „Wulkan i wiersz” (przeł. Jakub Ekier).
Durs Grünbein wygłosił przemówienie w formie osobistego listu do Zbigniewa Herberta: „Wiele zawdzięczam Tobie, Drogi Zbigniewie Herbercie. Ileż to razy, właśnie Ty ze wszystkich ludzi, byłeś moim towarzyszem podróży? Przyciągał mnie chłodny ton relacji w Twoich wierszach; głośniejszy, rzeczowy styl Twojej prozy, który zaprowadził mnie do Włoch, Holandii, Francji, jeszcze zanim sam mogłem tam pojechać”… „Czy wiem, co doprowadziło mnie do tego, że stoję tutaj dzisiaj? Mogę mieć tylko nadzieję, że był to głos rozumu. Wydaje mi się znajomy. I czasami brzmi, Panie Herbercie, jak Pański” – powiedział laureat.
Mówiąc o wartościach zawartych w twórczości Herberta Durs Grünbein podkreślił: „Uniwersalne współczucie, troska o sumienie człowieka, to były zasady etyczne, które uformowały Twoją estetykę. Powrót do prostoty, do podstaw, był punktem zwrotnym.”
W imieniu Jury Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta laudację na cześć laureata wygłosił Tomasz Różycki, przewodniczący Jury.
„To poeta myśli, widać to najlepiej w przypadku szeroko komentowanego poematu o Kartezjuszu, który sam w sobie jest czymś w rodzaju aparatu, poetyckiej maszyny służącej refleksji. W tym sensie Grünbein jest także bliski tradycji poetyckiej Zbigniewa Herberta: uniwersalna kultura stanowi wciąż dla niego odniesienie, miejsce, w którym żyjemy wszyscy, pomimo upływu lat, zmiany mód i sposobów komunikowania, to także dla niego niewyczerpany zasób pytań, które wciąż warto stawiać, sposób na odnalezienie pokrewieństwa w obliczu niespokojnej teraźniejszości. Element trwałości, coś, co pozwala na moment zapomnieć o czasie i przestrzeni, które nas dzielą.” – powiedział w swoim wystąpieniu Różycki.
„Szczególne znaczenie ma dla mnie fakt, iż Jury postanowiło tym razem uhonorować poetę z Niemiec, a więc kraju, który miał wielkie znaczenie dla Zbigniewa Herberta. Dzięki znakomitym tłumaczom, choćby Karlowi Dedeciusowi, wydawał tam książki i był wręcz kochany przez niemieckich czytelników i poetów. Wiele lat spędziliśmy razem w Berlinie Zachodnim, o którym Herbert mówił, że jest dobrym miastem dla poety, ma dostateczną ilość muzeów i miejsc do spacerowania” – mówiła Katarzyna Herbert, wdowa po poecie i założycielka Fundacji jego imienia.
Obok wierszy Laureata, zgromadzeni na uroczystości Goście mieli okazję wysłuchać wybranych wierszy Zbigniewa Herberta w interpretacji Wiesława Komasy.
Wieczór uświetnił muzyczny występ Włodka Pawlika, uznanego na całym świecie kompozytora i pianisty jazzowego.
Retransmisja zapisu wideo z przebiegu uroczystości wręczenia Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta 2020 dostępna jest na Facebooku i kanale YouTube Fundacji im. Zbigniewa Herberta.
Partnerem Strategicznym Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta 2020 jest Fundacja PZU.
Partnerami Fundacji im. Zbigniewa Herberta są: Instytut Adama Mickiewicza, Teatr Polski im. Arnolda Szyfmana w Warszawie, oraz Biblioteka Narodowa. Patronem medialnym jest Polskie Radio.